เหง้าของต้นว่านน้ำได้จากพืช มีชื่อพฤกษศาสตร์ว่า Acorus calamus L.
ในวงศ์ Acoraceae (เดิมจัดอยู่ในวงศ์ Araceae) บางถิ่นเรียก กะส้มชื่น ผงผาส้มชื่น ฮางคาวน้ำ ฮางคาวบ้าน(พายัพ) ฮางคาวผา(เชียงใหม่)
เหง้ามีชื่อสามัญว่า calamus root หรือ sweet flag
ว่านน้ำเป็นไม้ล้มลุก อายุหลายปีสูง ๑ - ๑.๕ เมตร มีเงารูปทรงกระบอก ค่อนข้างแบน ภายนอกมีสีน้ำตาลอ่อนหรือสีน้ำตาลอมชมพู มีกลิ่นหอม ใบรูปแคบยาว ตั้งตรง เรียงสลับซ้ายขวา ในระนาบเดียวกัน กว้าง ๑.๕ - ๓.๕ เซนติเมตร ยาว ๑ - ๑.๕๐ เมตร เส้นใบของเส้นใบขนานกันตามความยาว ของใบ สีเขียวเข้มข้นๆฉ่ำน้ำ ดอกออกเป็นช่อ มีดอกย่อยจำนวนมากอัดกันแน่นเป็นรูปทรงกระบอก ยาว ๕ - ๑๐ เซนติเมตร สีเขียว ก้านช่อมีคุณสมบัติคล้ายใบ ยาว ๕๐ ซม. กับรูปเดี่ยวกับใบ ต่อจากก้านช่อ ตั้งตรงขึ้นไป ยาว ๑๕ - ๗๖เซนติเมตร กลีบเลี้ยง มี ๖ กลีบ รูปกลม ปลายกลีบโค้งงอ เกสรเพศผู้มี ๖ อัน รังไข่รูปกรวย ภายในมี ๒ ถึง ๓ ช่อง ผลเป็นผลมีเนื้อ ภายในมีเมล็ดจำนวนน้อย เหง้าว่านน้ำมีน้ำมันระเหยง่ายราวร้อยละ ๒ - ๙ น้ำมันนี้มีองค์ประกอบ หลักที่เป็นสารซิสไอโซอะซาโรน ราวร้อยละ ๘๐
ตำราสรรพคุณยาโบราณว่า เหง้า
ว่านน้ำมีกลิ่นหอม รสร้อน ต้มน้ำดื่มหรือบดอุปโภคเป็นยาแก้บิด คลายแก้ปวดท้อง แก้ท้องขึ้น ท้องอืด ท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียด ขับลมในกระเพาะอาหารและลำไส้ ขับเสมหะ แก้ไอ ระงับประสาท แก้ปวดตามข้อ แก้แผลมีหนอง ขับพยาธิ แก้ปวดฟัน เลือดออกตามไรฟัน ต้มน้ำชะล้างแก้คันตามซอกขาและก้น ฝนกับเหล้าทาหน้าอกเด็ก แก้ปอดและหลอดลมอักเสบ ต้มน้ำกินแก้หวัด แก้หอบหืด เป็นยาบำรุงหัวใจ
Tags : ว่านน้ำ
