การตรวจสอบทางวิทยาศาสตร์ของสมอไทย พืชพันธุ์ต่างๆที่เป็นสมุนไพรนั้นเกือบทั้งหมด จะมีกระบวนการตรวจสอบทางวิทยาศาสตร์หรือที่เราเรียกว่ามีการศึกษาทดลองและวิจัยเพื่อให้ได้รู้ถึงข้อจำกัดรวมถึงส่วนประกอบต่างๆที่มีในตัวสมุนไพรนั้นๆ เช่น สารออกฤทธิ์ ฤทธิ์ทางยาของสมุนไพร ความเป็นพิษของสมุนไพรนั้นๆ รวมถึงข้อจำกัดต่างๆอาทิเช่น ควรใช้ในปริมาณเท่าใด ใช้ในระยะเวลานานเท่าใด มีฤทธิ์เสริมหรือต้านกับสารออกฤทธิ์ชนิดไหนบ้าง ฯลฯ ต่างๆเหล่านี้ต้องอาศัยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ที่จะมาตอบโจทย์ และทดลองให้เห็นสามารถใช้เป็นหลักฐานอ้างอิงถึงคุณสมบัติและวิธีใช้ของสมุนไพรแต่ละจำพวกได้ ซึ่งก็มีสมุนไพรไทยหลายๆจำพวกที่ได้ผ่านการค้นพบและทดลองทั้งในการศึกษาค้นคว้าโดยนักวิจัยชาวไทย และนักทดสอบในต่างประเทศ เช่น กระชายดำ กระเทียม ว่านชักมดลูก ขิง ขมิ้น ฯลฯ จนทำให้สมุนไพรไทยเหล่านี้เป็นที่รู้จักกันในวงกว้างและเป็นที่ยอมรับกันในสากล ในบทความนี้เราจะมาดูว่าชนิดทางวิทยาศาสตร์ของสมอไทยนั้น จะมีอะไรบ้างทั้งในแง่ของฤทธิ์ทางยาของสมอไทย รวมถึงความเป็นพิษของสมอไทย ซึ่งได้มีการศึกษาวิจัยอยู่หลายชิ้นพอสมควร โดยในการศึกษาเกี่ยวกับฤทธิ์ทางยาของสมอไทยนั้นพบว่าจากการสกัดผลของสมอไทยมีสารชนิดหนึ่ง (สาร 1,2,3,4,6 -penta-O-galloyl-B-D-glucose) สามารถยับยั้งเอนไซม์ acetylcholinesteraseและ butyrylcholinesteraseได้ซึ่งเอนไซม์เหล่านี้เป็นเอนไซม์ที่ทำลายการนสื่อประสาทในสมองที่ชื่อAcetylcloine ที่เป็นสาเหตุของโรคอัลไซเมอร์ และยังมีงานวิจัยอีกชิ้นหนึ่งที่พบว่าสารสกัดสมอไทยมีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย Shigella ที่เป็นสาเหตุของโรคบิด และยังมีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย Salmonella ที่เป็นสาเหตุของอาหารเป็นพิษอีกด้วย ส่วนในด้านการค้นพบในเรื่องพิษวิทยาหรือความเป็นพิษในสมอไทยนั้น ก็มีผลงานการลองหลายชิ้นเหมือนกัน เช่น มีการทดสอบความเป็นพิษเฉียบพลันในหนูวิจัย โดยให้หนูกินสารสกัดผลสมอไทยด้วยเอทานอล 50% ในขนาด 10 กรัม/น้ำหนัก 1 กก.นาน 7 วัน พบว่าไม่พบอาการเป็นพิษในหนูทดลอง และเมื่อเปลี่ยนวิธีการจากการให้บริโภคสารสกัด
สมอไทยเป็นการฉีดใต้ผิวหนังแก่หนูทดลองอีกลุ่มในขนาดเท่าเดิมนานเท่าเดิม ก็ไม่พบความเป็นพิษเช่นกัน รายงานการศึกษาวิจัยอีกชิ้นหนึ่งระบุมีการใช้ผงแห้งของสมอไทยในหนูทดลองโดยให้หนูเพศผู้และเพศเมียได้รับสารในรูปผงจากผลแห้งของ
สมอไทย ขนาด 0.5 , 2.5 , และ 5.0 กรัม/น้ำหนักตัว 1 กก. โดยให้ 5 วัน/สัปดาห์ เป็นเวลารวม 13 สัปดาห์ เมื่อครบตามเวลาแล้วพบว่าไม่พบความเป็นพิษเกิดขึ้นทั้งการเปลี่ยนแปลงน้ำหนักตัวและค่าต่างๆ แต่อย่างไรก็ดียังไม่มีรายงานถึงการค้นพบในมนุษย์ ดังนั้นหากเราจะกินสมอไทยในรูปแบบทั้งแบบผลสด สารสกัด ผงแห้ง ก็ควรจะหลีกเลี่ยนการกินในขนาดที่สูงและกินติดต่อกันเป็นเวลานาน ให้เหมือนกับคำโบราณที่ว่า ช้าๆได้พร้าเล่มงาม หรือ ช้าแต่ชัวร์
